کرم خراط درخت که به wood leopard moth مشهور است، یکی از شگفتی‌های دنیای شب‌پره‌هاست. پروانه فری حشره بالغ این کرم است و بدنی پر از خال‌های سیاه و سفید براق دارد، که هنگام شب همچون ستارگان می‌درخشد. اما این پروانه زیبا، به همان اندازه که جذاب است، می‌تواند آفتی خطرناک هم باشد. این حشره در باغ‌ها در جستجوی زیستگاهی مناسب است و در شرایط خاص، از یک آفت ثانویه به حشره‌ای ویرانگر تبدیل می‌گردد. امروزه خشکی، افزایش دما و تغییرات اقلیمی اخیر در کنار استرس‌های محیطی، این حشره زیبا را به مهاجمی بی‌رحم برای باغداران بدل کرده است​.

لارو پروانه فری، آفتی پنهان درون درخت است که از چرخه‌ی زندگی و رفتارهای شب‌زیش گرفته تا قدرت زیادش در ایجاد تونل‌های عمیق در شاخه‌ها و تنه‌ها، همگی به صورت یک راز باقی مانده است. با اینکه این حشره هم دقیقا مانند سوسک آلمانی از چوب تغذیه میکند، اما روش های مبارزه با آن کاملا با سمپاشی سوسک آلمانی متفاوت است. شناخت دقیق و علمی این گونه می‌تواند به ما کمک کند تا نه تنها از زیبایی‌های طبیعت بهره‌مند شویم، بلکه بتوانیم روش ساده و قطعی مبارزه با کرم خراط را نیز بهتر بشناسیم و به کار ببریم.

مشخصات ظاهری کرم خراط

کرم خراط که به نام علمی Zeuzera pyrina شناخته می‌شود، یکی از گونه‌های آفت‌خوار و چوب‌خوار از تیره Cossidae یا همان شاپرک‌های درودگر است. بالغ این آفت که به نام پروانه فری نیز معروف است، شباهت زیادی به بید پلنگی غول پیکر دارد.

با این که این دو حشره هم راسته هستند و شباهت های بسیاری دارند اما از خانواده های متفاوتی بوده و تفاوت هایشان با کمی دقت قابل تمییز هستند.

پروانه فری

جنس نر و ماده پروانه کرم خراط از لحاظ ظاهری کمی متفاوت‌اند؛ به طوری که ماده‌ها کمی بزرگ‌تر از نرها هستند. همچنین، شاخک‌های نر به‌طور خاص برای تشخیص فرمون‌های ماده طراحی شده و در نیمه ابتدایی شانه‌ای و در نیمه دوم نخی است. در مقابل، شاخک ماده به‌طور کامل نخی‌شکل بوده و فاقد این ویژگی در نرها است. به علاوه آفت پروانه فری ماده یک تخم‌ریز محکم دارد که برای تخم‌گذاری در شکاف‌ها و ترک‌های درختان استفاده می‌شود.

کرم خراط

 

لاروهای کرم خراط درخت تا ۶۰ میلی‌متر رشد می‌کنند و به رنگ زرد روشن با نقاط سیاه متعدد در سراسر بدنشان هستند. این لاروها به دلیل این که در داخل چوب و شاخه‌های درختان زندگی و تغذیه می‌کنند، به‌عنوان آفتی مخرب و خطرناک برای باغات و درختان زینتی به‌شمار می‌آیند.

سر این کرم ها به رنگ سیاه یا قهوه‌ای تیره است و در حین تغذیه، تونل‌هایی درون شاخه‌ها ایجاد می‌کنند که باعث تضعیف درختان می‌شود.

با دستگاه دور کننده موش قوی رپل تک یکبار برای همیشه موش ها را از محیط کار و زندگی خود بیرون کنید!

چرخه زندگی آفات پروانه فری

آفت پروانه فری چرخه زندگی طولانی و پیچیده‌ای دارد که تأثیرات مخربش را به تدریج و به صورت پنهانی بر درختان میزبان می‌گذارد. این چرخه از مرحله تخم شروع می‌شود و هر پروانه ماده می‌تواند تا حدود ۸۰۰ تخم بگذارد. همین امر موجب می‌شود تا در شرایط مساعد، به سرعت جمعیت این آفت افزایش یابد و خسارت‌های جدی به باغ‌ها وارد کند.

تخم‌های این شاپرک بیضی‌شکل و به رنگ زرد روشن تا صورتی سالمونی هستند و به صورت دسته‌های چندتایی در شکاف‌ها، روی شاخه‌ها، جوانه‌ها و پوست درختان چسبیده‌اند​. پس از چند هفته، کرم ها از تخم‌ خارج می‌شود و بلافاصله شروع به سوراخ کردن بافت چوبی می‌کنند.

در مرحله اول، این کرم ها از قسمت‌های نرم‌تر مانند برگ و سرشاخه‌ها تغذیه می‌کنند، اما با گذشت زمان، به شاخه‌های ضخیم‌تر و در نهایت به تنه درخت پیشروی می‌کنند. تغذیه کرم‌ها که معمولاً تا دو سال ادامه دارد، باعث ایجاد تونل‌های چوبی طولانی و عمیق می‌شود. این تونل‌ها پر از فضولات و خاک‌اره می‌شوند و از مهم‌ترین نشانه‌های حضور کرم خراط در درختان هستند​.​

کرم ها در طول دوره زندگی خود دو تا سه زمستان درون این گالری‌ها می‌مانند و در بهار سال دوم به شفیره پروانه فری تبدیل می‌شوند. در نهایت، شاپرک‌های بالغ از اوایل تابستان تا پاییز از شفیره خود خارج می‌شوند. این شاپرک‌ها با وجود سنگینی بدن و در نتیجه پرواز ضعیف‌شان اغلب در نزدیکی محل تولد خود باقی می‌مانند و به سرعت به جفت‌گیری و تخم‌گذاری می‌پردازند. در نتیجه، این چرخه طولانی و ماندگار، کرم خراط را به یک تهدید جدی برای درختان میوه و جنگل‌های تجاری تبدیل کرده است​.

کرم خراط

 

سوسک ژاپنی را بیشتر بشناسید! حشره ای بسیار زیبا با رنگ سبز متالیک، که بلای جان باغ ها و مزارع است!

 

روش‌های پیشگیری و حفاظت از درختان در برابر کرم خراط

پیشگیری از هجوم کرم خراط و حفظ سلامت درختان، بخش مهمی از مدیریت باغ و کنترل آفات است. این آفت که به شاخه‌ها و تنه درختان نفوذ می‌کند و خسارات جدی ایجاد کرده و نیازمند اقداماتی است که باید از ابتدا در برنامه‌ریزی باغ‌ها لحاظ شود. این اقدامات می‌توانند از اولین مراحل رشد درخت تا رسیدن به بلوغ، آن ها را از هجوم این کرم حفظ کرده و نیاز به روش‌های کنترلی پیچیده‌تر را کاهش دهند.

۱. تقویت سلامت عمومی درختان

حفظ سلامت درختان از اولین و مؤثرترین روش‌های پیشگیری در برابر خسارت پروانه فری است. درختانی که از آب، مواد مغذی و نور کافی برخوردارند، مقاومت بیشتری در برابر این آفت دارند. آبیاری منظم به‌ویژه در فصول خشک، و استفاده از کودهای مناسب می‌تواند سلامت عمومی درختان را ارتقا دهد و احتمال جذب و تخم‌گذاری حشره را کاهش دهد. این اقدامات نه تنها به بهبود رشد درختان کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود که درختان در صورت حمله آفت، قدرت بیشتری برای مقابله با آسیب‌ها داشته باشند.

۲. جلوگیری از ایجاد زخم و آسیب به پوست درختان

زخم‌های پوست درخت مکان‌های ایده‌آلی برای تخم‌گذاری پروانه کرم خراط هستند. خراش‌ها، شکستگی‌ها و سایر آسیب‌ها در پوست درختان که به دلایل مختلفی مانند هرس نامناسب یا برخورد ابزار و ماشین‌آلات ایجاد می‌شوند، راه ورود آفت به داخل درخت را باز می‌کنند. برای جلوگیری از این امر، باید سعی کرد تا عملیات هرس و باغبانی با دقت و به‌نحوی انجام شود که پوست درختان آسیب نبیند. در صورت ایجاد خراش، بهتر است از محافظ‌های پوششی برای جلوگیری از دسترسی آفت به این نقاط استفاده شود.

۳. استفاده از گونه‌های مقاوم

کاشت درختان و گونه های مقاوم، یکی دیگر از روش‌های پیشگیرانه مؤثر است. برخی گونه‌های درختان دارای بافت چوبی متراکم‌تر یا مقاوم‌تر هستند که برای این حشره جذابیت کمتری دارند و تخم‌گذاری در آن‌ها به‌سختی انجام می‌شود. این روش به‌ویژه در باغ‌های تجاری و مناطقی که خطر هجوم آفت بالاست، می‌تواند خسارات اقتصادی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.

۴. کنترل علف‌های هرز و بقایای گیاهی

بقایای گیاهی و علف‌های هرز اطراف درختان می‌توانند پناهگاهی برای آفات مختلف باشند. پاکسازی منظم باغ از علف‌های هرز و حذف برگ‌ها و شاخه‌های مرده یا افتاده می‌تواند جمعیت حشرات مزاحم را کاهش دهد و دسترسی آن‌ها به درختان را محدود کند. این عمل به علاوه، به تهویه بهتر خاک و بهبود شرایط رشد درختان نیز کمک می‌کند.

۵. کاربرد محافظ‌های فیزیکی

در باغ‌های کوچک و مناطقی که آلودگی شدید است، استفاده از محافظ‌های فیزیکی مانند توری‌های فلزی یا پلاستیکی برای محافظت از تنه و شاخه‌های اصلی درختان برای مبارزه با پروانه فری می‌تواند مؤثر باشد. این توری‌ها به‌عنوان یک مانع فیزیکی عمل کرده و از تخم‌گذاری پروانه‌های ماده بر روی درختان جلوگیری می‌کنند. این روش به‌ویژه در سال‌های اول رشد درختان می‌تواند از خسارت‌های جدی جلوگیری کرده و شما را از کمک شرکت سمپاشی تهران بی نیاز سازد.

این روش‌های پیشگیری نه تنها به حفظ سلامت درختان کمک می‌کنند، بلکه به مدیریت پایدار آفت و کاهش نیاز به استفاده از بهترین سم برای کرم خراط نیز منجر می‌شوند.

پروانه فری

میزبان‌ها و خسارت پروانه فری

آفت پروانه فری یک حشره چندمیزبان است که به طیف گسترده‌ای از درختان میوه و چوبی آسیب می‌رساند. درخت سیب، گردو، گلابی، آلو، گیلاس و زیتون، و همچنین درختان غیرمثمر چوبی مثل بلوط، نارون، بید و برخی درختان زینتی از جمله میزبان‌های اصلی این آفات هستند. کرم خراط درخت با ایجاد تونل‌ها و گالری‌های چوبی عمیق و طولانی، به‌تدریج باعث اختلال در جریان آب و مواد مغذی در درخت می‌شوند. این امر باعث ضعف شاخه‌ها، پژمردگی برگ‌ها و در نهایت خشک‌شدن بخش‌های آسیب‌دیده می‌شود. درختان جوان یا با شاخه‌های نازک‌تر بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند و حتی ممکن است به‌طور کامل از بین بروند.

خشک‌شدن شاخه‌ها و تجمع فضولات قرمز و خاک‌اره در ورودی تونل‌های ایجادشده توسط کرم ها از علائم حضور این آفت می‌باشند، که به‌خصوص در ماه‌های آخر تابستان مشاهده می‌شوند. در برخی باغ‌های محافظت نشده، این آفت تا ۳۰ درصد از درختان را تحت تأثیر قرار داده و در مواردی تا ۶۰-۷۰ درصد شاخه‌ها و تنه را دچار آسیب می‌کند. این حشره به درختانی با چون مقاوم تر مانند گردو آسیب کمتری وارد می‌کند اما همین درختان به عنوان منبع آلودگی عمل کرده و می‌تواند تمام منطقه را آلوده کند.

چگونه کرم خراط را از بین ببریم؟

نابودی کرم خراط یا همان wood leopard moth نیازمند ترکیبی از روش‌های مختلف است که شامل پایش، روش‌های زراعی، کنترل طبیعی و شیمیایی می‌شود. هرکدام از این روش‌ها در صورت استفاده صحیح، می‌توانند به کاهش جمعیت این آفت کمک کنند.

پایش و ردیابی

یکی از بهترین راه‌ها برای شناسایی زمان مناسب مبارزه با پروانه فری، استفاده از تله‌های فرمونی است. تله فرمونی کرم خراط ابزارهایی هستند که بوی شیمیایی مشابه فرمون‌های جنس ماده را منتشر می‌کنند و باعث جذب پروانه‌های نر می‌شوند. با استفاده از این تله حشرات باغی، باغداران می‌توانند بفهمند چه زمانی پروانه‌ها به‌طور فعال در باغ‌ها حضور دارند و در نتیجه، زمان سمپاشی کرم خراط را تعیین کنند.

این تله‌ها علاوه بر اینکه  به عنوان یک سیستم هشداردهنده عمل می‌کنند، در کاهش جمعیت این حشرات هم مفید هستند. به این ترتیب، باغداران می‌توانند با نصب این تله‌ها، به‌طور دقیق‌تر زمانی را که پروانه‌های فری به اوج فعالیت می‌رسند شناسایی کنند و به موقع از روش‌های دیگر مبارزه استفاده کنند.

حذف شاخه‌های آلوده

در صورتی که شاخه‌های آلوده به لارو خراط شناسایی شوند، بهترین اقدام حذف و معدوم‌سازی این شاخه‌هاست. بریدن شاخه‌های آلوده و سوزاندن آن‌ها نه تنها باعث کاهش جمعیت کرم‌های در باغ می‌شود، بلکه از گسترش آفت به دیگر بخش‌های درخت یا درختان همسایه جلوگیری می‌کند. برای مؤثر بودن این روش، لازم است که شاخه‌ها به‌محض شناسایی علائم آلودگی، مانند خروج فضولات چوبی و خشکی شاخه‌ها، بریده شوند. با حذف شاخه‌های آلوده و سوزاندن آن‌ها، باغداران می‌توانند جمعیت لارو کرم های خراط را کاهش دهند و از انتقال و گسترش این آفت به سایر درختان جلوگیری کنند.

کنترل طبیعی یا بیولوژیک

کنترل بیولوژیک یکی از روش‌های پایدار و سازگار با محیط‌زیست برای مبارزه با پروانه فری است. در طبیعت، پرندگان و به‌ویژه دارکوب‌ها از شکارچیان اصلی این آفت هستند و با تغذیه از لاروهای داخل چوب، به‌طور طبیعی جمعیت آن‌ها را کنترل می‌کنند. همچنین، گونه‌های مختلف زنبورهای پارازیت، مانند Copidosoma truncatellum (به تخم‌های پروانه حمله می‌کند) و Diadegma terebrans (لارو کرم‌های خراط را شکار می‌کند)، نقش مهمی در کاهش جمعیت این آفت ایفا می‌کنند. این زنبورها به عنوان دشمنان طبیعی کرم خراط عمل کرده و بدون استفاده از سم حشرات، می‌توانند به کاهش تعداد کرم‌ها کمک کنند.

در کنار زنبورها و پرندگان، برخی نماتدها نیز در کنترل بیولوژیک کرم های خراط مفید هستند. نماتدهایی مانند Steinernema carpocapsae و Steinernema feltiae به داخل بدن لارو کرم های خراط نفوذ کرده و آن‌ها را از بین می‌برند. استفاده از این دشمنان طبیعی به‌ویژه در باغ‌های بزرگ و جنگل‌ها، می‌تواند تأثیر به‌سزایی در کاهش خسارات پروانه فری و حفظ سلامت درختان داشته باشد.

کنترل شیمیایی

در شرایطی که جمعیت آفات پروانه فری بالا باشد و سایر روش‌ها کارایی لازم را نداشته باشند، ممکن است نیاز به خرید سم سوسک کش قوی باشد. بهترین سم برای کرم خراط، سموم دارای ابامکتین و کلورانترانیل هستند، اما باید زمان‌بندی استفاده توجه شود. بهترین زمان سمپاشی کرم خراط بعد از دوره گلدهی درختان است، زیرا این زمان، فعالیت گرده‌افشان‌ها کمتر است و خطر آسیب به آن‌ها کاهش می‌یابد.

همچنین، سم‌پاشی در ساعات اولیه صبح یا عصر می‌تواند باعث کاهش خطرات زیست‌محیطی و آسیب به حشرات مفید شود. در هنگام استفاده از سموم شیمیایی باید از دستورالعمل‌های ایمنی پیروی کرد و مطمئن شد که سموم تنها به نقاطی که مورد نیاز است اعمال می‌شوند. استفاده از این روش‌ها به‌صورت دقیق و مدیریت‌شده می‌تواند به کنترل مؤثر و مبارزه با پروانه فری کمک کند و از خسارات گسترده جلوگیری نماید.

 

حضور موش ها در خانه یکی از بدترین اتفاقاتی است که می‌تواند رخ دهد. این جونده موذی مانند یک منبع آلودگی متحرک به سرعت می‌تواند به کابوسی وحشتناک تبدیل شود. اما نگران نباشید ما در مقاله راه های دفع موش از خانه همه چیز درباره دور کردن دائمی و قطعی این جانور از خانه را به شما آموزش می‌دهیم.

 

زیستگاه و تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر دامنه زیستی پروانه فری

آفت پروانه فری (Zeuzera pyrina) از جمله آفات بومی اروپا، بخش‌هایی از آسیا و شمال آفریقاست که با گذر زمان به نقاط دیگری نیز گسترش یافته است. این آفت در سال‌های اخیر در ایران نیز به‌ویژه در نواحی شمالی و معتدل‌تر شیوع بیشتری یافته و به یک تهدید جدی برای باغ‌های میوه تبدیل شده است. در ایران، استان‌های شمالی، غربی و مناطقی با شرایط اقلیمی معتدل و مرطوب بیشتر در معرض هجوم این آفت قرار دارند.

تغییرات آب‌وهوایی جهانی، از جمله افزایش دما و کاهش بارندگی در برخی مناطق، یکی از دلایل اصلی گسترش دامنه زیستی پروانه کرم خراط به بخش‌های مختلف ایران است. این تغییرات، شرایط مساعدی برای این آفت فراهم کرده و رشد و تکثیر آن را تسهیل می‌کنند. با گرم‌تر شدن تابستان‌ها و افزایش دما در فصل‌های بهار و پاییز، مناطق بیشتری از کشور در معرض هجوم این آفت قرار گرفته‌اند. به‌ویژه در مناطقی که دمای تابستان و زمستان به سمت معتدل‌تر شدن پیش می‌رود، دوره فعالیت پروانه‌ها طولانی‌تر شده و در نتیجه، میزان آسیب‌های وارد شده به درختان بیشتر می‌شود.

در شرایط خشکسالی و کاهش منابع آب، درختان ضعیف‌تر می‌شوند و نسبت به حملات کرم های خراط آسیب‌پذیرتر هستند. در ایران، استان‌هایی با تابستان‌های گرم و خشک، مانند مناطق غربی و جنوبی، ممکن است با گسترش این آفت مواجه شوند، زیرا درختان آسیب‌دیده از خشکسالی، هدف آسان‌تری برای لارو کرم های خراط هستند. بنابراین، تغییرات آب‌وهوایی نه تنها باعث گسترش دامنه زیستی این آفت در ایران شده، بلکه میزان خسارت‌ها و تهدیدات آن برای درختان میوه و چوبی کشور را نیز افزایش داده است.

نتیجه‌گیری

کرم خراط یا پروانه فری، با وجود ظاهر زیبا، یکی از مهم‌ترین آفات درختان میوه و زینتی است که به‌ویژه، به درختان سیب، گلابی، گردو و زیتون حمله می‌کند. این آفت از طریق تونل‌های چوبی که لاروهایش در شاخه‌ها و تنه درختان حفر می‌کنند، خساراتی جدی وارد می‌کند که می‌تواند به خشک‌شدن و حتی مرگ درخت منجر شود. چرخه زندگی طولانی و مقاوم بودن این آفت در برابر برخی شرایط محیطی، چالش‌های جدی برای مدیریت آن ایجاد می‌کند، به‌ویژه با تغییرات آب‌وهوایی که دامنه زیستی این آفت را گسترش داده و تهدید آن را افزایش داده است.

در این مقاله، به بررسی دقیق زیست‌شناسی، ویژگی‌های ظاهری، چرخه زندگی و دامنه پراکنش این آفت پرداخته شد. همچنین، روش‌های مختلف پیشگیری و مدیریت آن، از پایش و روش‌های زراعی گرفته تا کنترل بیولوژیک و شیمیایی، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفتند. با اجرای این راهبردهای چندگانه و آگاهانه، می‌توان از سلامت باغ‌ها و درختان ارزشمند محافظت کرده و خسارت‌های ناشی از این آفت را به حداقل رساند.